Market raflarında kuru makarna paketlerinin önünde durup hangisinin çocuğunuz için daha sağlıklı olduğunu merak ettiniz mi? Paketin ön yüzünde parlak renkler, çeşitli şekiller ve çekici görseller görüyorsunuz ama asıl önemli olan bilgiye ulaşmak için etiketin arkasını okumak zorunda kalıyorsunuz. Bu durum sadece sizin başınıza gelmiyor: Türk Gıda Kodeksi gerekliliklerine rağmen kuru makarna paketlerinde satış adının yeterince açık olmaması, birçok ebeveynin karşılaştığı ve üzerinde pek durulmayan bir sorun.
Satış Adı Neden Bu Kadar Önemli?
Gıda ürünlerinde satış adı, tüketiciye o ürünün ne olduğunu ilk bakışta anlatan temel tanımlayıcıdır. Türk Gıda Kodeksi Etiketleme ve Reklam Yönetmeliği, satış adının ürünün gerçek niteliğini doğru ve eksiksiz yansıtmasını, tüketiciyi yanıltmamasını zorunlu kılar. Ancak kuru makarna kategorisinde bu kural sıklıkla esnetiliyor. Pakette sadece “makarna” veya “burgu makarna” yazıyor olması, o ürünün beyaz undan mı, tam buğday unundan mı yoksa yumurtalı hamurdan mı üretildiğini göstermiyor.
Özellikle çocuklu aileler için bu belirsizlik ciddi bir handikap. Çocuğunuza daha fazla lif sağlamak için tam buğday makarna mı almak istiyorsunuz? Protein içeriği daha yüksek olsun diye yumurtalı olanı mı tercih edeceksiniz? Yoksa hassas bir mideye sahip olduğu için sade beyaz makarna mı arıyorsunuz? Bu soruların cevaplarını bulmak için paketin arka yüzündeki küçük puntolarla yazılmış içindekiler listesini okumak zorunda kalmamalısınız.
Yasal Çerçeve ve Uygulamadaki Boşluklar
Türk Gıda Kodeksi Etiketleme ve Reklam Yönetmeliği, gıda ürünlerinin etiketlerinde satış adının açık ve anlaşılır olmasını şart koşuyor. Yönetmeliğin 6. maddesine göre, satış adı ürünün yasal adını veya özel adını içermeli ve temel bileşenleri belirlemelidir. Ayrıca ürünün niteliğini belirleyen temel bileşenlerin tüketiciye aktarılması gerekiyor. Ancak makarna gibi bazı ürün kategorilerinde üreticiler, mevzuatın izin verdiği esnekliği kullanarak satış adını mümkün olduğunca genel tutabiliyor.
Örneğin bir makarna paketinde “fiyonk makarna” yazmış olması teknik olarak yeterli sayılabiliyor, çünkü Türk Gıda Kodeksi Makarna Tebliği genel “makarna” tanımını kabul eder ve tam buğday veya yumurta ekini zorunlu kılmaz; bunlar isteğe bağlı nitelendiricilerdir. Oysa aynı ürünün “tam buğday fiyonk makarna” veya “yumurtalı fiyonk makarna” olarak etiketlenmesi, tüketiciye çok daha fazla bilgi verecek ve bilinçli bir tercih yapmasını sağlayacaktır. Bu eksiklik, özellikle alerjisi olan, özel beslenme ihtiyacı olan veya belirli bir diyet uygulayan çocuklar için risk oluşturabiliyor.
Ebeveynler İçin Pratik Zorluklar
Çocuğunuzla birlikte alışverişe gittiğinizi düşünün. Zaman kısıtlı, çocuğunuz sabırsızlanıyor ve siz hızlı bir şekilde ihtiyaç listenizdeki ürünleri sepete atmaya çalışıyorsunuz. Bu koşullarda her ürünün etiketini baştan sona okumak neredeyse imkansız. İşte tam bu noktada satış adı devreye girmeli ve size en temel bilgiyi hızlıca vermeli.
Ancak makarnanın beyaz mı yoksa tam buğday mı olduğunu anlamak için paketi evirip çevirmeniz, küçük harflerle yazılmış içindekiler kısmını bulmanız ve “tam buğday unu” ifadesini aramanız gerekiyor. Bu durum hem zaman kaybına neden oluyor hem de gözden kaçma riskini artırıyor. Sonuçta eve gittiğinizde çocuğunuz için tam buğday almak istediğiniz halde beyaz makarna almış olabiliyorsunuz.
Beslenme ve Sağlık Açısından Farklar
Kuru makarna türleri arasındaki besleyici değer farkları oldukça belirgindir ve bu farklar çocukların gelişimi için kritik önem taşıyor. Tam buğday makarna, beyaz makarnaya kıyasla yaklaşık iki kat daha fazla lif içerir: 100 gramda 5-6 gram lif bulunurken beyaz makarnada bu rakam 2-3 gramdır. B vitaminleri, E vitamini, demir ve magnezyum açısından zengindir. Tokluk hissi daha uzun sürer ve kan şekerini daha dengeli tutar; glisemik indeksi 37-50 arasındayken beyaz makarnanınki 50-60 arasındadır.
Yumurtalı makarna ise standart makarnaya göre protein oranı bakımından öne çıkar: yüzde 14-16 arasında protein içerirken normal makarnada bu oran yüzde 12-13’tür. Yumurtadan gelen B12 ve D vitamini gibi besinlerle zenginleştirilmiştir. Ancak yumurta alerjisi olan çocuklar için risklidir. Beyaz makarna rafine undan yapıldığı için daha kolay sindirilebilir ve hassas midelere uygun olabilir, ancak 100 gramında sadece 2.5 gram civarında lif bulunur ve mineral içeriği diğerlerine göre daha düşüktür.
Bu farkları bilerek seçim yapmak, çocuğunuzun beslenme kalitesini doğrudan etkiler. Ancak satış adının belirsiz olması, bu bilinçli seçimi engelleyen bir bariyer oluşturuyor.
Tüketici Olarak Haklarınızı Bilin
6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, tüketicilere doğru, eksiksiz ve yanıltıcı olmayan bilgi alma hakkı tanıyor. Kanunun 4. maddesi bu hakkı açıkça düzenler. Eğer bir ürünün satış adı, o ürünün temel niteliğini yansıtmıyorsa, bu durum tüketici haklarınızın ihlali anlamına gelebilir. Özellikle gıda ürünlerinde bu durum daha da hassas çünkü sağlık ve beslenmeyle doğrudan ilgili.
Karşılaştığınız belirsiz veya yanıltıcı etiketleme durumlarını Alo 175 Tüketici Hattı‘na veya Tarım ve Orman Bakanlığı’nın ilgili birimlerine bildirebilirsiniz. Tüketici şikayetleri, üreticilerin etiketleme uygulamalarını gözden geçirmesine ve düzenleyici otoritelerin denetimlerini sıkılaştırmasına neden olabilir.
Alışveriş Yaparken Nelere Dikkat Etmelisiniz?
Mevcut durumda satış adlarının yeterince bilgilendirici olmadığı gerçeğiyle yaşamak zorundayız. Bu nedenle alışveriş yaparken şu noktalara özellikle dikkat etmeniz faydalı olacaktır:
- İçindekiler listesini mutlaka okuyun: Etiketleme Yönetmeliği’nin 5. maddesine göre, içindekiler listesi ağırlık sırasına göre yazılır. İlk sırada yazan malzeme, üründe en çok bulunan malzemedir. “Tam buğday unu” ilk sıradaysa gerçekten tam buğday makarna alıyorsunuz demektir.
- Besin değerleri tablosunu inceleyin: Yönetmeliğin 11. maddesi gereği zorunlu olan bu tabloda lif miktarı, protein oranı ve karbonhidrat içeriği size ürün hakkında önemli ipuçları verir.
- Alerjen uyarılarını kontrol edin: Yumurta, gluten gibi alerjenler Etiketleme Yönetmeliği Ek-4 gereği kalın harflerle belirtilmiş olmalıdır.
Değişim İçin Sesimizi Yükseltelim
Kuru makarna paketlerinde satış adının daha açık ve bilgilendirici olması için sektörün ve düzenleyici otoritelerin harekete geçmesi gerekiyor. Bu sadece ebeveynlerin işini kolaylaştırmakla kalmaz, aynı zamanda toplum sağlığına da katkı sağlar. Çocuklar dengeli ve bilinçli beslendikçe gelecekte karşılaşabilecekleri sağlık sorunlarının riski azalır.
Tüketiciler olarak bu konuda sesimizi çıkarmamız, şikayetlerimizi iletmemiz ve üreticilerden daha fazla şeffaflık talep etmemiz gerekiyor. Tüketici derneklerine üye olabilir, sosyal medyada deneyimlerinizi paylaşabilir ve bilinçli tercihlerinizle şeffaf üreticileri ödüllendirebilirsiniz.
Her ebeveyn, çocuğu için en iyisini seçme hakkına sahiptir. Bu hakkın kullanılabilmesi için gerekli bilgiye kolayca erişebilmeliyiz. Kuru makarna paketi gibi basit görünen bir üründe bile bu şeffaflığın sağlanması, gıda güvenliği ve tüketici haklarının ciddiye alındığının önemli bir göstergesidir. Bilinçli tüketiciler olarak talepte bulunduğumuzda, üreticiler ve düzenleyici otoriteler bu sesleri duyacak ve gerekli adımları atacaktır.
İçerik Listesi